Backgammon online, gratis

Backgammon — is een van de oudste bordspellen ter wereld, met een geschiedenis die duizenden jaren teruggaat. Het combineert op opmerkelijke wijze de eenvoud van de regels met de diepte van strategische mogelijkheden, wat het spel in staat stelde eeuwen te overleven en populair te worden in vele landen. Backgammon onderscheidt zich van andere logische spellen door zijn zeldzame evenwicht tussen toeval, voortkomend uit het werpen van dobbelstenen, en vaardigheid, die berekening en tactisch denken vereist. Hierdoor heeft het spel een bijzondere plaats ingenomen in de cultuur van vele volkeren — van de Perzische koninklijke hoven tot moderne cafés — en het wordt terecht beschouwd als een van de meest verfijnde en intellectuele vormen van vermaak.

Geschiedenis van Backgammon

De oudste oorsprong van het spel

Archeologische gegevens tonen aan dat de voorlopers van Backgammon al in de oudheid bestonden. In Iran (het oude Perzië) zijn spelsystemen gevonden die ongeveer vijfduizend jaar oud zijn — borden met inkepingen en dobbelstenen — die behoren tot de archeologische cultuur van Jiroft. Een van de mogelijke voorlopers van het spel is het Koninklijk Spel van Ur (Royal Game of Ur), dat rond 2600 v. Chr. in Mesopotamië populair was. Net als Backgammon was het een competitie die kans en vaardigheid combineerde, waarbij stenen en dobbelstenen werden gebruikt.

Oude schriftelijke bronnen vermelden het Romeinse spel Latrunculi, een strategisch spel met stukken, evenals het latere Byzantijnse spel Tabula, dat een bord met 24 velden en 15 stukken per speler had. Al in die tijd was het doel van Tabula om alle eigen stukken zo snel mogelijk over het bord te verplaatsen en ze te verwijderen voordat de tegenstander dat deed — een principe dat sterk lijkt op dat van het moderne Backgammon.

De Perzische legende over de creatie van Backgammon

Het spel dat het meest lijkt op het moderne Backgammon ontstond in Perzië tijdens het Sassanidische Rijk (3e–6e eeuw n. Chr.). De Perzische naam van het spel — Nard (نرد) — is een afkorting van Nardshir, wat «het spel van de dappere Ardashir» betekent. Volgens de legende werd het spel uitgevonden door de vizier Buzurgmehr (بزرگمهر) aan het hof van koning Khosrow I Anushirvan (خسرو انوشیروان). Er wordt gezegd dat Buzurgmehr het nieuwe spel creëerde als antwoord op het Indiase schaakspel, om de intellectuele superioriteit van Perzië te tonen.

In het epische gedicht «Shahnameh» (شاهنامه) van de Perzische dichter Ferdowsi (فردوسی) wordt deze legende levendig verteld en wordt de geboorte van het spel verbonden met de naam van de wijze vizier. Hoewel er geen historisch bewijs is voor een specifieke auteur, wijst de legende zelf op de Perzische oorsprong van Backgammon en op de betekenis ervan in de hoven van de Perzische koningen.

De verspreiding van het spel in het Oosten en het ontstaan van lang en kort Backgammon

Vanuit Perzië verspreidde Backgammon zich over het Midden-Oosten, Centraal-Azië en daarbuiten. Al in de 7e–8e eeuw wordt het vermeld in Arabische bronnen onder de naam «taht-e-nard.» Via Arabische invloed, die Sicilië bereikte, verspreidde het spel zich naar Noord-Afrika en het Iberisch Schiereiland: men gelooft dat het in de 10e eeuw voor het eerst Europa bereikte onder de naam Tables (— «borden»).

Het spel was ook bekend in China: historische kronieken vermelden het spel shuang-lu (雙陸) — een spel dat lijkt op Backgammon, dat volgens de overlevering in West-India werd uitgevonden en naar China werd gebracht tijdens de Wei-dynastie (220–265 n. Chr.). Tegen de 5e–6e eeuw was shuang-lu wijdverbreid en een populaire vorm van vermaak geworden. In Japan werd een vergelijkbaar spel, sugoroku (双六), zo populair dat keizerin Jitō (持統天皇) het in 689 verbood omdat de bevolking te veel aan het gokken raakte. Deze feiten tonen aan dat Backgammon in de middeleeuwen al vele lokale varianten en benamingen kende.

Backgammon in middeleeuws Europa

In Europa stonden spellen die vergelijkbaar waren met Backgammon bekend als Tables. De eerste schriftelijke vermelding van het spel is te vinden in een Angelsaksisch manuscript uit 1025 (Codex Exoniensis), waarin staat: «Twee mannen gaan zitten om Tables te spelen...». In de 11e eeuw verschenen vergelijkbare spellen in Frankrijk onder de naam Trictrac, en ze werden snel populair bij de adel en gokkers.

Koning Lodewijk IX de Heilige (Louis IX) van Frankrijk vaardigde in 1254 een decreet uit dat zijn hovelingen verbood gokspellen te spelen, waaronder Tables. Ondanks de verboden bleef het spel zich verspreiden: in Duitsland dateren de eerste vermeldingen uit de 12e eeuw en in IJsland uit de 13e. In Spanje wijdde koning Alfons X de Wijze (Alfonso X de Castilla) in 1283 een hoofdstuk van zijn beroemde werk «Libro de los Juegos» (Het boek der spellen) aan het spel Tables (Todas Tablas), waarin hij de regels gedetailleerd beschreef.

Tegen de 16e eeuw waren dobbelspellen een vast onderdeel van het dagelijks leven in heel Europa. Toch bestonden er geen uniforme regels: elk land en elke regio had zijn eigen varianten. In Frankrijk speelde men Trictrac, in Italië Tavole Reale, in Spanje Tablas Reales en in Duitsland Puff. In Engeland bleef de algemene naam Tables lange tijd in gebruik, en pas aan het begin van de 17e eeuw verscheen het woord «Backgammon.» De etymologie van de naam is niet helemaal zeker: volgens één theorie komt het van het Middelengelse back («terug») en gamen («spel»), wat verwijst naar het terugbrengen van de stenen «naar huis»; volgens een andere theorie komt het van het Welshe bach («klein») en cammaun («strijd»). Hoe dan ook, de term werd gangbaar om de «korte» variant van Backgammon aan te duiden, waarin stenen konden worden geslagen.

Het ontstaan van lang en kort Backgammon

In middeleeuws Rusland en de omliggende landen was het spel bekend onder de Perzische naam Nard. Via de Kaukasus en Centraal-Azië bereikte Backgammon Georgië (waar het vanaf de 17e eeuw nardii werd genoemd), en later de Kalmukken en andere volkeren langs de Wolga en in Siberië. In Rusland en andere voormalige Sovjetlanden werd Backgammon in de 20e eeuw wijdverspreid en groeide het uit tot een traditioneel bordspel, vooral populair in stadsbinnenplaatsen en badplaatsen. In de loop der tijd ontstonden twee hoofdversies van de regels: lang Backgammon en kort Backgammon.

Lang Backgammon is de oudere variant, die het dichtst bij het oude Perzische Nard staat. In lang Backgammon beginnen alle stenen vanaf één positie («het hoofd») en bewegen ze in dezelfde richting voor beide spelers; geslagen stenen worden niet verwijderd — een veld dat door één steen wordt bezet, is onbereikbaar voor de tegenstander. Deze variant is populair in het Oosten en in de voormalige Sovjetlanden en wordt vaak beschouwd als de klassieke vorm van Backgammon.

Kort Backgammon daarentegen is de westerse variant, waarbij de beginopstelling van de stenen over het bord is verdeeld, de zetten van de spelers elkaar kruisen en de stenen kunnen worden «geslagen» en op de bar (de middenstang van het bord) worden geplaatst. Kort Backgammon verspreidde zich vanaf de 16e eeuw over Europa, en tegen de 17e–18e eeuwen was het ook in Amerika bekend. Beide varianten delen dezelfde basis maar leggen verschillende tactische accenten, en ze ontwikkelden zich historisch gezien parallel.

De ontwikkeling van het spel in de nieuwe tijd

In de 17e eeuw onderging het Engelse spel Tables veranderingen en veranderde het feitelijk in kort Backgammon. De term «Backgammon» wordt voor het eerst genoemd in 1635. Engelse spelers onderscheidden de nieuwe variant van de oude, bekend als Irish (Iers Backgammon), die als serieuzer werd beschouwd, maar met de tijd verdrong kort Backgammon zijn voorgangers. In 1743 werd in Londen het eerste gedetailleerde traktaat gepubliceerd dat de regels en strategieën beschreef — «A Short Treatise on the Game of Back-Gammon» van Edmond Hoyle (1753, «Korte verhandeling over het spel Backgammon»), waarin de basisregels van kort Backgammon van die tijd werden vastgelegd. Interessant genoeg werd het spel in de 18e eeuw zelfs populair onder geestelijken, ondanks het kerkelijke verbod op kansspelen.

Tegen de 19e eeuw hadden de regels van kort Backgammon vrijwel hun moderne vorm aangenomen. Halverwege de eeuw werd de bar (de middenstang) voor geslagen stenen algemeen gebruikt, en een overwinning in een partij kon één, twee of drie punten waard zijn: een gewone overwinning — wanneer een speler als eerste al zijn stenen verwijdert; gammon — een dubbele overwinning, als de winnaar al zijn stenen verwijdert terwijl de verliezer er geen verwijdert; en backgammon — een drievoudige overwinning, wanneer de winnaar al zijn stenen verwijdert, terwijl de tegenstander er geen verwijdert en ten minste één steen op de bar of in het huis van de winnaar achterblijft. Dit puntensysteem werd de basis van de moderne regels van kort Backgammon.

Nieuwste veranderingen — de verdubbelkubus en de heropleving van de interesse

De grootste vernieuwing van de 20e eeuw was de introductie van de verdubbelkubus. In de jaren 1920 werd in de speelclubs van New York een speciale Doubling Cube uitgevonden met zijden gemarkeerd met 2, 4, 8, 16, 32 en 64, waarmee spelers hun inzet tijdens het spel konden verhogen. Deze kubus maakte het spel complexer door een element van risicobeoordeling toe te voegen: spelers moesten niet alleen hun stenen vaardig verplaatsen, maar ook het juiste moment weten te kiezen om een verdubbeling van de inzet aan te bieden op basis van hun kans om te winnen.

Met de komst van de verdubbelkubus werd Backgammon een intellectueel en spannend spel op een hoger niveau, wat bijdroeg aan de populariteit ervan onder de elite. In de jaren zestig beleefde het spel een ware opleving in de Verenigde Staten en Europa. Een belangrijke rol in deze heropleving werd gespeeld door prins Alexis Obolensky — een afstammeling van Russische aristocraten die zich in Amerika vestigde en bekend stond als de «vader van het moderne Backgammon». In 1963 richtte hij de Internationale Backgammon Associatie op, stelde uniforme officiële regels vast en organiseerde de eerste grote toernooien. In 1964 vond in New York een internationaal toernooi plaats met tal van beroemdheden, en in 1967 werd in Las Vegas het eerste wereldkampioenschap Backgammon gehouden.

Het spel werd al snel modieus: Backgammon werd gespeeld in privéclubs, universiteiten en op sociale bijeenkomsten. Grote bedrijven sponsorden toernooien, er verschenen bekende kampioenen en auteurs van strategische boeken, wat de reputatie van Backgammon als een intellectuele en prestigieuze vorm van vermaak versterkte.

Tegen het einde van de 20e eeuw bleef Backgammon populair in veel landen. In verschillende landen van het oostelijke Middellandse Zeegebied wordt Backgammon nog steeds als een nationale sport beschouwd: in Griekenland, Turkije, Libanon, Cyprus en Israël is het diep verankerd in de volkscultuur. In het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten werden nationale Backgammonfederaties opgericht die regelmatig kampioenschappen en competities organiseren.

Vanaf het begin van de jaren negentig ging Backgammon het digitale tijdperk binnen: er werd software ontwikkeld voor het spelen tegen computers en het analyseren van partijen, en met de opkomst van het internet ontstond de mogelijkheid om online te spelen tegen tegenstanders van over de hele wereld. Zo wist dit eeuwenoude spel zich aan te passen aan nieuwe tijden en technologieën zonder zijn intellectuele aantrekkingskracht te verliezen.

Interessante feiten over Backgammon

• Koninklijke partijen en diplomatieke geschenken. Backgammon werd al sinds lange tijd beschouwd als het spel van edelen en werd vaak onderdeel van diplomatieke geschenken. In de jaren 1740 schonk de Ottomaanse sultan Mahmoed I (محمود) aan de Franse koning Lodewijk XV (Louis XV) een luxueuze Backgammonset van hout ingelegd met parelmoer — een symbool van verfijning en intelligentie. Dergelijke borden, versierd met goud, ivoor of schildpad, werden bewaard in koninklijke collecties als teken van hoge status. Achttiende-eeuwse sets worden tegenwoordig op veilingen verkocht voor tienduizenden dollars, vooral als ze toebehoorden aan beroemde historische figuren.
• Verboden en vindingrijkheid van spelers. In de loop van zijn lange geschiedenis is Backgammon meerdere keren verboden geweest vanwege zijn associatie met gokken. In 1254 verbood de Franse koning Lodewijk IX het spel aan het hof, en in 1526 noemde de Engelse kardinaal Thomas Wolsey (Thomas Wolsey) Backgammon een «duivelse uitvinding» en beval hij alle speelborden te verbranden. Vindingrijke ambachtslieden vonden echter een oplossing: in de 16e eeuw begonnen ze in Engeland opvouwbare Backgammonborden te maken in de vorm van een boek. Van buiten leek het op een boek in de kast, maar van binnen bevond zich het speelveld, de stenen en de dobbelstenen. Dit stelde edelen in staat om in het geheim een verboden spel te spelen — ze openden het «boek» om te spelen en sloten het snel weer bij dreigend gevaar. Dergelijke Backgammonsets worden tegenwoordig zeer gewaardeerd als zeldzame antieke curiosa.
• Backgammon in kunst en populaire cultuur. Dankzij zijn populariteit verscheen Backgammon vaak in kunst en literatuur. Zo beeldde de Nederlandse schilder Jan Steen (1626–1679) boeren af die Backgammon speelden op zijn schilderij «The Game of Tric-Trac,» waarbij hij de emotionele spanning van het tafereel vastlegde. In de Hermitage bevindt zich een ander werk van Steen waarop een speler het bord omgooit — blijkbaar na een ruzie over een nederlaag. Later verscheen Backgammon ook in de filmkunst: in de James Bond-film «Octopussy» (1983) speelt de hoofdpersoon Backgammon met dobbelstenen, wat de sfeer van risico en psychologische strijd benadrukt. In de oosterse literatuur en poëzie symboliseert het spel vaak de grillen van het lot en de wijsheid om toevalligheden te aanvaarden.
• Records en prestaties. Tegenwoordig worden internationale Backgammontoernooien georganiseerd waarbij de sterkste spelers ter wereld deelnemen. Sinds de jaren 1970 wordt jaarlijks het wereldkampioenschap Backgammon gehouden — eerst in Las Vegas en later in Monte Carlo — dat professionals van over de hele wereld aantrekt. Er bestaan ook records met betrekking tot de duur van het spel: in 2018 vestigde Rustam Bilalov (Rustam Bilalov) in Azerbeidzjan een Guinnessrecord voor de langste Backgammonmarathon, die 25 uur en 41 minuten duurde. Een ander interessant feit is dat het theoretisch minimale aantal worpen om een partij te beëindigen 16 bedraagt, een scenario berekend door wiskundigen.

Door de eeuwen heen is Backgammon uitgegroeid tot een integraal onderdeel van het culturele erfgoed van vele volkeren. Ontstaan in het oude Perzië, heeft het spel perioden van verboden en wedergeboorten doorgemaakt, het Oosten en Westen veroverd en zijn aantrekkingskracht tot op de dag van vandaag behouden. De geschiedenis van Backgammon is de geschiedenis van menselijk vermaak, waarin competitie en overdenking samenkomen — van de uitdagingen van hofgeleerden tot middeleeuwse herbergen en de elegante salons van de 20e eeuw. Tegenwoordig blijft Backgammon mensen van verschillende generaties en culturen verenigen, met zijn zeldzame combinatie van toeval en berekening. Door het pad van dit spel te begrijpen, beseft men de bijzondere waarde ervan — zowel als cultureel fenomeen als oefening voor de geest.

Na kennisgemaakt te hebben met de rijke geschiedenis van Backgammon, krijgt men vanzelf de wens om zijn vaardigheden op het bord te testen. In het volgende deel zullen we de regels van dit legendarische spel bespreken — van het korte Backgammon (de moderne versie) tot het oosterse lange Backgammon — en praktische tips delen. Dompel je onder in de sfeer van wijsheid en spanning die Backgammon biedt en ontdek een wereld van logische gevechten en oude tradities.

Backgammon — is een bordspel voor twee spelers, dat wordt gespeeld op een speciaal bord met 30 schijven — 15 witte en 15 zwarte — en twee dobbelstenen. Het bord heeft 24 punten (smalle driehoeken), verdeeld door een centrale balk in twee helften. Elke speler verplaatst zijn schijven volgens de worpen van de dobbelstenen, met als doel ze rond het bord te bewegen en ze te verwijderen voordat de tegenstander dat doet. Een partij Backgammon duurt meestal tussen 5 en 30 minuten — afhankelijk van de worpen en het vaardigheidsniveau van de spelers; er zijn slechts twee deelnemers en een standaard spelset nodig.

Vanuit mechanisch oogpunt is Backgammon een competitieve race met een element van toeval. Elke speler gooit twee dobbelstenen en verplaatst zijn schijven over het bord, waarbij hij beslist welke schijf en hoeveel punten hij verplaatst. Elke worp creëert een nieuwe situatie, en succes hangt af van zowel geluk als vaardigheid — van het vermogen om de verkregen combinaties optimaal te benutten. Het spel is interessant omdat het een constante balans vereist tussen risico en veiligheid: men kan voorzichtig spelen, door te vermijden dat er enkele schijven alleen staan die gemakkelijk kunnen worden geslagen, of juist gedurfd, door te vertrouwen op geluk en vallen te zetten voor de tegenstander.

Backgammon wordt gewaardeerd omdat het logisch en combinatorisch denken ontwikkelt, evenals het vermogen om zetten vooruit te berekenen en beslissingen te nemen onder onzekerheid. Bovendien heeft het spel een esthetische kant: prachtige houten of ingelegde borden, het geluid van dobbelstenen, de rituelen van het gooien — dit alles draagt bij aan een bijzonder plezier tijdens het spelen. Het is dan ook geen wonder dat Backgammon al eeuwenlang een geliefd spel is voor vriendschappelijke ontmoetingen en intellectuele ontspanning.

Regels van Backgammon: hoe te spelen

Voordat we beginnen, laten we de basiselementen van het spel bekijken. Het Backgammonbord bestaat uit 24 punten (driehoeken) — 12 aan elke kant. De punten zijn verdeeld in vier kwadranten van zes: twee «thuizones» (één voor elke speler) en twee buitenzones. In het midden van het bord bevindt zich de bar — de scheiding waarop, in kort Backgammon, de «geslagen» schijven worden geplaatst. Elke speler beschikt over 15 schijven van zijn eigen kleur, en de beweging van de schijven wordt bepaald door twee dobbelstenen met nummers van 1 tot 6. Hieronder staan de regels voor de twee belangrijkste varianten van het spel — kort Backgammon (modern backgammon) en lang Backgammon.

Kort Backgammon

• Beginopstelling. In kort Backgammon worden de schijven van elke speler volgens een vaste opstelling geplaatst: 2 schijven op punt 24 (het verst van de «thuis» van de tegenstander), 5 schijven op punt 13, 3 schijven op punt 8 en 5 schijven op punt 6. Zo zijn de schijven verdeeld tussen de binnen- en buitenhelft van het bord. De spelers zitten tegenover elkaar, met hun thuizone voor zich (punten 1–6 voor wit en gespiegeld voor zwart). De zetten worden in tegengestelde richtingen gespeeld: wit beweegt tegen de klok in, zwart met de klok mee. Het doel is om als eerste al je schijven rond het bord te bewegen en ze te verwijderen voordat de tegenstander dat doet.
• Volgorde van de zetten. Aan het begin van het spel gooit elke speler één dobbelsteen. De speler die het hoogste getal gooit, begint het spel en gebruikt beide waarden voor de eerste zet. Als beide spelers hetzelfde getal gooien, gooien ze opnieuw totdat de resultaten verschillen. Daarna gooit elke speler tijdens zijn beurt twee dobbelstenen en verplaatst de schijven volgens de verkregen waarden.
• Beweging van de schijven. De cijfers op de twee dobbelstenen geven aan hoeveel punten één of twee schijven kunnen worden verplaatst. Elk cijfer vertegenwoordigt een afzonderlijke zet. Bijvoorbeeld, als 5 en 3 worden gegooid, kan een schijf 5 punten en een andere 3 bewegen, of één schijf in totaal 8 punten, zolang het tussenliggende punt vrij is. Schijven mogen alleen vooruit bewegen — richting de eigen «thuis», dat wil zeggen naar lagere nummers. Het is niet toegestaan een schijf op een punt te plaatsen dat bezet is door twee of meer schijven van de tegenstander. Als er slechts één schijf van de tegenstander op het punt staat (blot), mag deze worden geslagen — de schijf van de tegenstander wordt van het bord gehaald en op de bar geplaatst, vanwaar hij later terug in het spel moet komen.
• Dubbel. Als beide dobbelstenen hetzelfde getal tonen (bijvoorbeeld 6–6 of 3–3), mag de speler elk getal twee keer spelen, wat betekent vier zetten in plaats van twee. Bijvoorbeeld, bij een worp van 6–6 kan één of meerdere schijven vier keer 6 punten bewegen. Dit resultaat wordt als gunstig beschouwd omdat het snelle vooruitgang mogelijk maakt en de situatie op het bord in het voordeel van de speler kan veranderen.
• Verplichte zetten. De speler moet beide waarden van de dobbelstenen gebruiken (of alle vier in het geval van een dubbel), indien toegestaan door de regels. Als slechts één waarde kan worden gespeeld, moet de hoogste worden gebruikt. Als geen enkele zet mogelijk is (bijvoorbeeld als alle routes zijn geblokkeerd door schijven van de tegenstander), wordt de beurt overgeslagen. Een dergelijke situatie kan zich voordoen wanneer alle schijven op de bar staan en de binnenkomende punten worden bezet door twee of meer schijven van de tegenstander.
• Slaan en bar. In kort Backgammon kunnen schijven van de tegenstander worden geslagen: als een schijf van de speler landt op een punt waar slechts één schijf van de tegenstander staat, wordt deze geslagen en op de bar geplaatst — de centrale scheiding van het bord. De geslagen schijf wordt tijdelijk uit het spel verwijderd. Voordat andere zetten kunnen worden gedaan, moet de speler alle schijven van de bar terugbrengen naar het bord. De terugkeer gebeurt volgens de worp van de dobbelstenen: bijvoorbeeld, als 4 en 6 worden gegooid, mag de schijf binnenkomen op punt 4 of 6 in de thuizone van de tegenstander, mits deze niet bezet zijn door twee of meer schijven. Als alle mogelijke punten bezet zijn, wordt de beurt overgeslagen. Zodra alle geslagen schijven zijn teruggekeerd, worden de resterende dobbelsteenwaarden normaal uitgespeeld.

Lange Backgammon

• Beginopstelling en bewegingsrichting. In Lange Backgammon (de oosterse variant) beginnen alle 15 stenen van elke speler vanaf één punt — het «hoofd». Het hoofd van de witte stenen bevindt zich op het meest rechtse punt van het thuisbord van zwart, en het hoofd van zwart staat symmetrisch op het meest rechtse punt van het thuisbord van wit. Met andere woorden, beide hoofden liggen in tegenovergestelde hoeken van dezelfde diagonaal van het bord. De spelers bewegen hun stenen in dezelfde richting — tegen de klok in (vanuit het perspectief van wit). In tegenstelling tot Korte Backgammon kruisen de paden van wit en zwart elkaar niet frontaal: ze lijken elkaar rond het bord achterna te zitten. Wit beweegt van zijn hoofd door de thuiszone van zwart, daarna door de buitenzone van zwart, vervolgens door de buitenzone van wit en eindigt in zijn eigen thuiszone; zwart beweegt op dezelfde manier — van zijn hoofd in het witte huis naar zijn eigen huis.
• Volgorde van de zetten. De volgorde van de eerste zet in Lange Backgammon wordt bepaald zoals in de korte versie: elke speler gooit één dobbelsteen, en degene met het hoogste getal begint het spel, waarbij hij de som van beide dobbelstenen gebruikt voor zijn eerste zet. Als beide spelers hetzelfde getal gooien, wordt er opnieuw gegooid totdat er een verschil is. Nadat de startspeler is bepaald, spelen de spelers om beurten: elke beurt begint met het gooien van twee dobbelstenen. De gegooide waarden bepalen hoeveel punten de stenen mogen bewegen. De speler moet beide getallen gebruiken als dat volgens de regels mogelijk is; als er een dubbel wordt gegooid (twee gelijke getallen), wordt elk getal tweemaal gebruikt, wat in totaal vier zetten oplevert. Een beurt gaat door totdat alle mogelijke zetten zijn uitgevoerd volgens de gegooide dobbelstenen.
• Beweging en dobbelregels. De beweging van de stenen volgt dezelfde basisprincipes: een steen vertrekt vanaf het hoofd en beweegt het aantal punten dat op de dobbelsteen is gegooid, mits het eindpunt niet wordt bezet door een steen van de tegenstander. In Lange Backgammon is het verboden om een steen op een punt te plaatsen dat al wordt bezet door een steen van de tegenstander — er is geen slaan in deze variant, en het punt wordt gecontroleerd door de eerste steen die daar staat. Daarom bestaan er in deze variant geen bar of geslagen stenen. De overige dobbelregels zijn hetzelfde als in Korte Backgammon: elk getal op de twee dobbelstenen geeft een aparte zet (of ze kunnen worden gecombineerd als alle tussenliggende punten vrij zijn); bij een dubbel voert de speler vier zetten uit met dat getal. Zetten moeten altijd worden gespeeld als ze volgens de regels mogelijk zijn. Er is één belangrijke beperking: slechts één steen mag per beurt van het hoofd worden verplaatst. De enige uitzondering is de eerste zet van het spel: als er een dubbel 6–6, 4–4 of 3–3 wordt gegooid, mag de speler volgens de klassieke regels twee stenen tegelijk verplaatsen («twee stenen uit»). In alle andere gevallen mag slechts één steen per beurt van het hoofd komen. Deze regel maakt de opening strategischer: men kan niet onmiddellijk alle stenen verspreiden, en vooruitgang vereist planning.
• Blokkades en beperkingen. In Lange Backgammon, hoewel stenen van de tegenstander niet kunnen worden geslagen, blijft het blokkeren van hun beweging een belangrijk strategisch element. Twee of meer stenen op hetzelfde punt maken dat punt gesloten voor de tegenstander. Spelers bouwen «primes» — reeksen van opeenvolgende bezette punten — om de voortgang van de tegenstander te vertragen. Bijvoorbeeld, door vier of vijf punten op rij te sluiten, kan men de stenen van de tegenstander aanzienlijk vertragen. De regels van Lange Backgammon verbieden echter een «volledige blokkade»: het is niet toegestaan een keten van zes opeenvolgende gesloten punten te vormen waarbij alle stenen van de tegenstander erachter vastzitten. Minstens één steen van de tegenstander moet de mogelijkheid hebben om de blokkade te passeren. Als een zespuntsprime alle stenen van de tegenstander volledig blokkeert, wordt die zet als ongeldig beschouwd. In de praktijk betekent dit dat een zespuntsblokkade alleen is toegestaan als ten minste één steen van de tegenstander deze al is gepasseerd. Verder blijft blokkeren een kerntactiek: zonder slaan wordt de overwinning behaald door nauwkeurig manoeuvreren en het creëren van obstakels.
• Het uitspelen van stenen. Wanneer al je 15 stenen de ronde hebben voltooid en zich in je thuiszone bevinden (de laatste zes punten), begin je met het van het bord halen ervan, net als in Korte Backgammon. De regels voor het uitspelen zijn hetzelfde: het gegooide getal bepaalt van welk punt een steen mag worden verwijderd; als er geen steen op dat punt is, kan er binnen het huis worden bewogen of een steen worden verwijderd van een verder gelegen bezet punt. Omdat er in Lange Backgammon geen slaan bestaat, is het proces eenvoudiger: het doel van elke speler is om al zijn stenen zo snel mogelijk van het bord te verwijderen.
• Puntentelling en overwinning. In Lange Backgammon speelt men meestal voor één punt per partij. De speler die als eerste al zijn stenen van het bord verwijdert, wint. Als de winnaar al zijn stenen verwijdert terwijl de tegenstander er nog minstens één heeft, is dat een gewone overwinning — één punt. Als de tegenstander geen enkele steen meer over heeft, wordt de overwinning dubbel geteld. In officiële wedstrijden wordt gespeeld tot een vooraf bepaald aantal punten. De verdubbelingsdobbelsteen wordt in Lange Backgammon zelden gebruikt en verschijnt alleen in oefen- of gokpartijen.

Beginners wordt vaak aangeraden te beginnen met Korte Backgammon, omdat de mogelijkheid om te slaan het spel dynamischer en spannender maakt. Lange Backgammon wordt gewaardeerd om zijn strategische zuiverheid: succes hangt hier vrijwel volledig af van tactiek, en het toeval speelt alleen een rol bij het dobbelen, zodat het risico om te verliezen door pech minimaal is. Door beide varianten te beheersen, zul je alle nuances van dit fascinerende spel beter begrijpen.

Tips voor beginnende Backgammon-spelers

Backgammon — een spel waarin vaardigheid met ervaring komt. Om je vooruitgang te versnellen, is het belangrijk om de belangrijkste tactische principes te begrijpen en veelgemaakte fouten te vermijden. Hieronder zijn de tips onderverdeeld in drie groepen: algemene tactische benaderingen, beginnersfouten en ideeën voor een meer gevorderde strategie. Deze aanbevelingen zijn nuttig voor zowel Korte als Lange Backgammon (met de juiste aanpassing van de regels).

Tactische benaderingen

• Bouw je «huis» en ankers. Probeer zo vroeg mogelijk punten in je thuiszone te bezetten — vooral het vijfde punt, het zogenaamde «gouden punt». Bezetting van punten in het huis maakt het moeilijker voor geslagen stenen van de tegenstander om terug te keren in Korte Backgammon en maakt het eenvoudiger om je eigen stenen uit te spelen. Het is ook nuttig om een anker te creëren — een punt in de zone van de tegenstander waar twee van je stenen staan. Een anker (vooral op het 20e of 21e punt van de tegenstander) dient als steunpunt: het vertraagt de voortgang van de tegenstander en biedt een veilige plek voor je stenen. In Lange Backgammon is het belangrijk om je stenen vroeg naar voren te brengen en meerdere punten vooruit te bezetten om niet vast te komen te zitten op het hoofd.
• Laat geen stenen alleen staan zonder noodzaak. Enkelvoudige stenen (blots) zijn kwetsbaar: in Korte Backgammon kunnen ze geslagen worden, terwijl ze in Lange Backgammon geblokkeerd kunnen raken. Probeer stenen in paren te bewegen, zodat ze elkaar beschermen. Voordat je een zet doet, overweeg: blijft er een steen alleen staan op een open punt? Zo ja — beslis of het risico de moeite waard is of dat het beter is om veilig te spelen. Overmatige voorzichtigheid kan ook schadelijk zijn: soms loont het om een blot te riskeren om een sleutelpositie te bezetten of de tegenstander te vertragen. Zoek een balans tussen veiligheid en lef.
• Richt je op het bouwen van blokkades (primes). Meerdere van je stenen op opeenvolgende punten vormen een serieuze hindernis voor de tegenstander. De ideale prime bestaat uit zes gesloten punten op rij, maar zelfs vier of vijf op rij geven een aanzienlijk voordeel. Probeer blokkades te bouwen in je buitenzone om de voortgang van de tegenstander te vertragen, of in je thuiszone om het uitspelen te vergemakkelijken. In Lange Backgammon mag je niet alle stenen van de tegenstander volledig blokkeren: ten minste één moet kunnen passeren. In Korte Backgammon is het technisch mogelijk om alle 15 stenen van de tegenstander te blokkeren, maar in de praktijk is dat moeilijk. In elk geval blijft het principe hetzelfde: het is beter om een punt veilig te sluiten dan te proberen een extra steen te slaan, vooral als de tegenstander stenen op de bar heeft.
• Let op de verdeling van de stenen over het bord. Vermijd het opstapelen van te veel stenen op één punt — de zogenaamde «torens». Bijvoorbeeld, vijf stenen op één driehoek is meestal overbodig: deze middelen kunnen beter worden gebruikt om andere posities te controleren. Aan de andere kant moet je niet te veel losse stenen (blots) laten staan, omdat ze risico lopen. Speel flexibel: verdeel je stenen zodat elke worp een nuttige zet mogelijk maakt en je positie versterkt.
• Houd rekening met de fase van het spel. In het begin is het belangrijk om stenen van het hoofd te verplaatsen en sleutelpunten te bezetten; in het midden van het spel moet je je posities versterken en beslissen of je wilt racen of de tegenstander wilt vertragen; aan het eind moet je voorzichtig of juist risicovol spelen, afhankelijk van de situatie — speel voorzichtig uit als je voorligt, en bemoeilijk de zetten van je tegenstander als je achterligt.

Fouten van beginners

• Spelen zonder plan. Beginners spelen vaak «naar omstandigheden», zonder een duidelijke strategie. Bijvoorbeeld, zodra ze een kans zien om een steen van de tegenstander te slaan, doen ze dat meteen, zonder na te denken over de positie van hun eigen stenen. Of ze haasten zich om al hun stenen naar voren te bewegen zonder hun achterhoede te beschermen. Evalueer de situatie na elke worp: wat levert meer voordeel op — aanvallen of je positie versterken? Soms is het beter om je thuisbasis te versterken of achtergebleven stenen naar voren te brengen dan te riskeren voor één enkele slag.
• Te passief spel («spel in huis»). Het andere uiterste — te voorzichtig spelen. Beginners zijn vaak bang om open stenen achter te laten en verspillen daardoor beurten met nutteloze zetten. Bijvoorbeeld, ze blijven stenen binnen hun thuisbord verplaatsen in plaats van vooruit te gaan. Dit leidt tot een achterstand in de race en verlies van initiatief. Wees niet bang om een klein risico te nemen, vooral aan het begin van het spel, wanneer een geslagen steen nog kan terugkeren. In Backgammon is tempo belangrijk — het is beter om met enig risico vooruit te gaan dan af te wachten en de tegenstander de kans te geven alle belangrijke punten in te nemen.
• Het negeren van de score en verdubbeling (in kort Backgammon). In wedstrijden met puntentelling vergeten beginners vaak de verdubbelingsstrategie. Niet weten hoe de verdubbelingsdobbelsteen te gebruiken of een verdubbeling te accepteren is een fout die tot gemiste kansen leidt. Onthoud: als je met vertrouwen leidt, bied dan gerust een verdubbeling aan — anders loop je het risico slechts 1 punt te winnen waar je er 2 had kunnen krijgen. En omgekeerd, als je ver achterligt zonder kans om te winnen — pas dan beter bij een verdubbeling om punten te sparen voor het volgende spel.
• Verkeerde kansberekening. In Backgammon hangt veel af van de kans dat bepaalde cijfers worden gegooid. Een veelgemaakte fout — het risico niet inschatten bij het achterlaten van een open steen. Bijvoorbeeld, een beginner kan een open steen zes punten van de tegenstander laten staan, denkend «waarschijnlijk raakt hij niet». Maar de kans is vrij groot — ongeveer 17%. Of omgekeerd, bang zijn voor een zeldzame dubbele worp die de tegenstander nodig heeft om te winnen, hoewel de kans ook ongeveer 17% is. Leer geleidelijk de basis van kansberekening in Backgammon — welke worpen het meest waarschijnlijk zijn en hoe groot de kans is dat een actie slaagt. Dit helpt bij het nemen van beslissingen: soms kun je één open steen laten staan als de kans dat deze wordt geraakt slechts 8% is, terwijl de potentiële winst hoog is.
• Te vroege overgang naar de race. In kort Backgammon zijn er twee hoofdstijlen — contactspel (met pogingen om te slaan en te blokkeren) en racespel (waarbij beide spelers proberen hun stenen zonder risico naar huis te brengen). Een veelgemaakte fout — te vroeg overschakelen naar de race, terwijl de tegenstander nog een sterke positie heeft. Bijvoorbeeld, een beginner probeert met alle stenen te vluchten, ook al heeft de tegenstander blokken voor zich gebouwd — uiteindelijk wordt hij ingehaald en geslagen. Of juist het tegenovergestelde, te lang in de strijd blijven wanneer het tijd is om te rennen (als je voorligt in afstand). Hier is het nuttig om de pips te tellen — het totale aantal punten dat elke steen nog moet afleggen tot de finish. Leer inschatten wie een kortere afstand heeft. Als jij ver voor ligt in pips — vermijd confrontaties en breng je stenen naar huis. Als je ver achterligt — maak het de tegenstander moeilijk, want zonder een gelukkige slag kun je niet winnen.

Gevorderde strategieën

• Risicobeheer en zetplanning. Ervaren spelers berekenen de gevolgen van hun zetten, schatten de mogelijke worpen van de tegenstander in en visualiseren hoe de positie daarna zal veranderen. Ze letten op waar ze losse stenen hebben gelaten, welke punten open zijn en welke zetten de tegenstander tegen hen kan gebruiken. Ze denken als schakers: niet alleen aan hun volgende zet, maar ook aan de mogelijke antwoorden van de tegenstander.
• Het principe «veilig of gedurfd». In elke positie is er een agressieve en een voorzichtige zet. De agressieve zet kan een open steen achterlaten, proberen een steen van de tegenstander te slaan of de situatie te verscherpen; de voorzichtige zet versterkt het huis, sluit punten en minimaliseert risico’s. De kunst is te weten wanneer je welke stijl moet gebruiken: als je achterligt, speel dan gedurfder om de loop van het spel te keren; als je voorligt — speel dan veilig, zonder kansen aan de tegenstander te geven. De configuratie van het bord is altijd belangrijk: soms is het zelfs voor de speler die leidt gunstig om risico te nemen om de overwinning te versnellen, terwijl degene die achterligt beter kan wachten op een fout van de tegenstander.
• Wedstrijdscorebeheer. In wedstrijdspellen (bijvoorbeeld tot 5 of 7 punten) verandert de tactiek afhankelijk van de huidige stand — dit wordt wedstrijdstrategie genoemd. Bijvoorbeeld, als je nog maar 1 punt nodig hebt om te winnen en je tegenstander 3, moet je voorzichtiger zijn met het aanbieden van een verdubbeling, aangezien een verlies niet beslissend is; in dergelijke gevallen wordt de Crawford-regel toegepast, die het verdubbelen in een bepaalde ronde beperkt. Kennis van de basisprincipes van wedstrijdstrategie is nuttig bij toernooien, hoewel diepgaande studie ervan verder gaat dan de basisaanbevelingen.
• Technische eindspelen en het verwijderen van stenen. Bij het verwijderen van stenen letten ervaren spelers op vele details. Bijvoorbeeld, de «25%-regel»: zelfs als je achterligt, maar ongeveer een kwart kans hebt om te winnen als de tegenstander fouten maakt, is het de moeite waard om door te spelen. Het is ook belangrijk om stenen zo lang mogelijk op de verre punten van het huis te houden als de tegenstander ze nog kan blokkeren, om de kans op een onverwachte backgammon te vergroten. In lang Backgammon is het belangrijkste — niet te lang op het hoofd blijven, anders heeft de tegenstander tijd om een blok te bouwen en je winstkansen aanzienlijk te verkleinen.

De belangrijkste tip — speel en analyseer. Na elke partij is het nuttig om je zetten te bekijken: waar je fouten maakte en welke zet effectiever had kunnen zijn. Oefening en nauwkeurige observatie van het spel van de tegenstander verbeteren geleidelijk je vaardigheden. Backgammon — een spel dat in enkele minuten te leren is, maar een leven lang te perfectioneren, terwijl je van elke vooruitgang geniet.

Backgammon — een fascinerend spel dat geluk en strategie, eenvoud en diepte combineert. Nadat je de regels hebt geleerd en de eerste tactische technieken hebt onder de knie, ontdek je een hele wereld van intellectueel vermaak die de tand des tijds heeft doorstaan. Het maakt niet uit als het geluk in het begin grillig lijkt — elke partij leert iets nieuws: geduld, berekening, het vermogen om nederlagen te accepteren en vreugde te vinden in overwinningen. Dit spel is bijzonder omdat er altijd ruimte is om te groeien: van thuisspeler tot toernooimeester.

Wanneer je je krachten op het bord beproeft, zul je voelen hoe meeslepend Backgammon is: je wilt revanche nemen, een nieuwe techniek proberen of een waargenomen strategie testen. En het belangrijkste — het spel brengt mensen samen. Een partij Backgammon bij een kopje thee kan mensen van verschillende generaties en culturen verbinden, want de taal van dobbelstenen en stenen is zonder woorden te begrijpen. Intellectuele competitie, vriendelijke grappen en opwinding bij gelukkige worpen — dat alles creëert de unieke sfeer van Backgammon.

We hopen dat deze regels en tips je helpen om met vertrouwen Backgammon te spelen en je vaardigheden te ontwikkelen. Zelfs een beetje ervaring zal je helpen de strategie beter te begrijpen, zetten te berekenen en van het proces te genieten. Probeer de geleerde principes toe te passen, observeer je tegenstander en ontwikkel geleidelijk je eigen stijl — zo wordt het spel zowel interessant als leerzaam. Klaar om jezelf te testen? Speel nu Backgammon online — gratis en zonder registratie!