Shogi trực tuyến, miễn phí

Một trong những trò chơi trên bàn cờ nổi tiếng nhất, thậm chí còn phổ biến hơn cả cờ vây, chính là Shogi — hay còn gọi là “cờ tướng Nhật Bản”. Trò chơi này cũng được chơi bởi hai người trên bàn cờ có ô vuông, với các quân trắng và đen.

Tuy nhiên, khác với cờ vua truyền thống, trong Shogi người đi trước là bên đen — “sente” (先手, “người đi trước”), còn bên trắng — “gote” (後手, “người đi sau”) — sẽ đi sau. Các loại quân, cách di chuyển và giá trị của chúng cũng khác biệt, và bàn cờ không bị giới hạn ở kích thước 8×8 — có thể lên đến 36×36 ô!

Lịch sử trò chơi

Không rõ chính xác Shogi xuất hiện từ khi nào, nhưng chắc chắn rằng nó ra đời tại Nhật Bản — khoảng từ năm 794 đến 1185 sau Công nguyên. Bằng chứng là bản luận “Nhật ký mới về Sarugaku” (新猿楽記) của học giả cung đình Nhật Bản Fujiwara no Akihira (藤原明衡), thuộc thời kỳ Heian (平安時代). Trong đó mô tả chi tiết các quy tắc của trò chơi, vốn đã được phân chia thành “Shogi nhỏ” và “Shogi lớn”. Bản nhỏ được chơi trên bàn cờ 9×9, còn bản lớn là trên bàn 13×13 ô.

Xét xa hơn về nguồn gốc, có thể Shogi được phát triển từ trò chơi Ấn Độ cổ đại mang tên chaturanga (चतुरङ्ग), giống như cờ vua truyền thống. Trò chơi này lan từ Ấn Độ sang Ba Tư, rồi được cải biên thành shatranj (شَطْرَنْج‎). Sau đó, shatranj được phổ biến rộng rãi tại Đông Nam Á, trở thành nền tảng cho các trò chơi như Xiangqi (象棋, Trung Quốc), Janggi (장기, Hàn Quốc) và Shogi (Nhật Bản).

16 quân cờ Shogi cổ nhất được phát hiện tại tỉnh Nara, có niên đại từ thế kỷ XI. Chúng có hình ngũ giác dẹt và được khắc chữ Hán. Dù hình dạng quân cờ không thay đổi theo thời gian, kích thước bàn cờ lại biến đổi rõ rệt qua các thời kỳ. Từ năm 1185 đến 1573, người Nhật từng chơi Shogi trên bàn cờ lên đến 36×36 ô, với tối đa 804 quân trong một ván đấu. Điều này khiến trò chơi trở thành một trong những trò phức tạp nhất, vượt xa cờ vua phương Tây.

Shogi có nhiều biến thể: như Dai Shogi (大将棋, 15×15), Chū Shogi (中将棋, 12×12), Dai Dai Shogi (大大将棋, 17×17), Taikyoku Shogi (大局将棋, 36×36). Những biến thể này không chỉ đòi hỏi trí nhớ xuất sắc và tư duy chiến lược, mà còn cần nhiều giờ — thậm chí vài ngày — để hoàn thành một ván đấu.

Vào thế kỷ XVI, hoàng đế Nhật Bản Go-Nara (後奈良天皇) đã đơn giản hóa Shogi và định hình trò chơi như ngày nay. Từ đó, trò chơi được cố định trên bàn 9×9 ô, sử dụng chỉ 40 quân. Go-Nara còn đưa ra một quy tắc mới mang tính cách mạng — cho phép người chơi tái sử dụng quân cờ đã bắt được của đối phương trong một số điều kiện. Chính quy tắc này đã khiến Shogi trở thành trò chơi thực sự độc đáo, chứ không đơn thuần là biến thể của cờ vua.

Với quy tắc này, Shogi được nhìn nhận không chỉ là trò chơi chiến lược mà còn là bài kiểm tra về tư duy linh hoạt: người chơi phải tính đến không chỉ quân của mình mà cả quân đối phương có thể quay lại chống lại mình sau khi bị bắt. Tính động này giúp mở rộng đáng kể khả năng chiến thuật.

Shogi phổ biến nhất tại Nhật Bản từ đầu thế kỷ XVII đến cuối thế kỷ XIX. Trò chơi được các shōgun (võ tướng) ưa chuộng, và người chơi giỏi nhất được phong tước meijin (名人, “đại sư”) và bổ nhiệm làm quan chức chính thức phụ trách Shogi. Nửa cuối thế kỷ XIX, trò chơi mất đi sự hậu thuẫn của nhà nước, và sau Thế chiến II, thậm chí đứng trước nguy cơ bị cấm.

Lý do khiến chính phủ Nhật muốn cấm Shogi là bởi việc sử dụng quân bắt được, gây liên tưởng trực tiếp đến tù binh chiến tranh. Nhưng bậc thầy Shogi Masuda Kōzō (升田幸三) khi đó đã bảo vệ trò chơi. Lập luận chính của ông là: trong cờ vua, các quân bị “giết”, chứ không được tái sử dụng — điều đó thậm chí còn bạo lực hơn.

Masuda Kōzō không chỉ thuyết phục chính quyền về giá trị văn hóa của trò chơi mà còn tổ chức các ván đấu biểu diễn, viết bài trên báo chí và nhận được sự ủng hộ từ giới trí thức. Nhờ nỗ lực của ông, Shogi không chỉ được bảo tồn mà còn hồi sinh mạnh mẽ sau chiến tranh.

Sự thật thú vị

Shogi là trò chơi Nhật Bản có lịch sử hàng trăm năm, với nhiều câu chuyện thú vị được ghi nhận trong suốt 900 năm qua. Một vài trong số đó là:

• Trái với quan niệm phổ biến, Shogi — chứ không phải cờ vua — là trò chơi “dạng cờ” phổ biến nhất thế giới, bắt nguồn từ chaturanga của Ấn Độ.
• Ngày 17 tháng 11 hằng năm được chính thức tổ chức là Ngày Shogi tại Nhật Bản. Truyền thống này bắt đầu từ thế kỷ XVII, khi các ván đấu nghi lễ được tổ chức trước mặt shōgun bởi những kỳ thủ hàng đầu.
• Theo trình độ, người chơi Shogi được phân cấp bậc (dan — 段) theo hệ thống “kyū-dan” (級—段): từ nghiệp dư đến chuyên nghiệp, bao gồm cả nam và nữ.
• Nhật Bản có một trường học dành riêng cho Shogi. Chỉ nhận học viên từ 20 tuổi trở lên đã đạt cấp độ nghiệp dư thứ năm.
• Kỳ thủ mạnh nhất giai đoạn 1990–2000 là Yoshiharu Habu (羽生善治) với 99 danh hiệu. Trong thập niên 2020, người dẫn đầu là Sōta Fujii (藤井聡太).
• Sōta Fujii trở thành kỳ thủ trẻ nhất lịch sử giành danh hiệu meijin ở tuổi 21, phá vỡ kỷ lục tồn tại hơn nửa thế kỷ. Anh cũng là người đầu tiên giành được đồng thời cả bảy danh hiệu chính.

Tính đến năm 2025, có ít nhất 20 triệu người chơi Shogi ở cả cấp độ nghiệp dư lẫn chuyên nghiệp. Con số này vượt xa số lượng người chơi Renju và Go. Shogi xứng đáng được xem là một trong những trò chơi bàn cờ phổ biến nhất không chỉ tại Nhật Bản mà còn trên toàn thế giới.

Trò chơi này không chỉ rèn luyện tư duy chiến lược mà còn đưa người chơi đến gần hơn với nền văn hóa phong phú của Nhật Bản. Nhiều người, sau khi chơi thử một lần, đã trở thành người hâm mộ trung thành của Shogi suốt đời.

Không giống như cờ vua cổ điển, trong Shogi, tất cả các ô trên bàn cờ đều có cùng một màu, cũng như các quân cờ. Mặc dù theo quy ước được gọi là “đen” và “trắng”, tất cả đều được sơn cùng một tông màu sáng, với các ký tự tối màu được viết lên trên.

Việc xác định quân của người chơi không dựa vào màu sắc, mà dựa vào hướng đầu nhọn của quân cờ: các quân luôn quay về phía đối thủ. Như vậy, quân của người chơi phía trên sẽ hướng xuống, còn của người chơi phía dưới hướng lên. Khi một quân bị bắt và được đưa trở lại bàn cờ, hướng của nó sẽ tự động đảo ngược, thể hiện rằng nó đã thuộc quyền kiểm soát của người chơi còn lại. Do đó, hướng của quân cờ là chỉ dẫn trực quan chính trong ván đấu.

Cách thể hiện đồ họa này bắt nguồn từ truyền thống lịch sử chế tác quân cờ, vốn được làm thủ công bằng gỗ và viết tay bằng mực. Ngoài yếu tố thẩm mỹ, điều này còn giúp giữ cho bàn cờ luôn rõ ràng và dễ đọc ngay cả khi có nhiều quân tham gia.

Luật chơi

Trò chơi sử dụng tổng cộng 40 quân: mỗi người chơi có 20 quân. Chúng được chia thành 8 loại:

• Vua. Quân quan trọng nhất, có thể đi một ô theo bất kỳ hướng nào (giống như trong cờ vua). Tuy nhiên, vua không được đi vào ô đang bị đối phương kiểm soát.
• Tướng vàng. Có thể đi một ô lên trước, sang ngang hoặc lùi lại, còn đi chéo thì chỉ được tiến lên. Cách di chuyển này giúp quân này linh hoạt trong phòng thủ và ổn định khi tiến công vào trung tâm.
• Tướng bạc. Có thể đi chéo một ô theo mọi hướng hoặc đi thẳng một ô lên trước. Khi đến phần sân đối phương, nó sẽ phong cấp thành tướng vàng.
• Mã. Không giống mã trong cờ vua, mã trong Shogi chỉ đi theo hình chữ “L” về phía trước – hai ô theo chiều dọc và một ô theo chiều ngang, sang trái hoặc phải. Đây là quân duy nhất có thể nhảy qua quân khác.
• Thương. Chỉ có thể đi thẳng lên phía trước với số ô bất kỳ, miễn là không bị cản. Không thể lùi lại, và khi đến cuối bàn cờ phía đối thủ thì sẽ phong cấp thành tướng vàng.
• Xe. Có thể đi bao nhiêu ô tùy ý về phía trước, sang trái hoặc phải. Không thể lùi lại. Khi đến phần sân đối phương, sẽ phong cấp thành rồng – vẫn giữ khả năng đi như xe, nhưng thêm khả năng đi một ô chéo.
• Tượng. Có thể đi bao nhiêu ô tùy ý theo đường chéo nếu không bị cản. Khi đến sân đối thủ, sẽ phong cấp thành mã rồng – ngoài việc đi chéo còn có thể đi thêm một ô ngang hoặc dọc.
• Tốt. Là quân yếu nhất trong Shogi, chỉ đi được một ô thẳng tiến. Không giống cờ vua, tốt bắt quân theo hướng thẳng phía trước chứ không phải chéo.

Ở đầu ván, mỗi người chơi có 1 vua, 1 xe, 1 tượng, 2 tướng vàng, 2 tướng bạc, 2 mã, 2 thương và 9 tốt. Người chơi lần lượt thực hiện nước đi: di chuyển một quân hoặc đưa một quân đã bắt trước đó của đối thủ trở lại bàn cờ.

• Không được có hai quân tốt trong cùng một cột. Dù có quân khác nằm giữa, không được đặt hai quân tốt trên cùng một hàng dọc.
• Cấm chiếu hết bằng tốt từ trên tay. Không được thả quân tốt xuống để lập tức chiếu hết, tuy nhiên nếu tốt đã có sẵn trên bàn thì vẫn được dùng để chiếu hết.
• Không được đưa quân vào vị trí cụt. Không được đặt quân vào hàng mà nó không thể thực hiện bất kỳ nước đi hợp lệ nào – ví dụ: thương ở hàng cuối, mã ở hàng kế cuối.
• Không được phong cấp ngay khi thả quân. Các quân bắt từ đối thủ khi được thả vào bàn phải giữ nguyên trạng thái gốc, chưa được phong cấp ngay.

Luật cấm đặt hai quân tốt trong cùng một cột là một trong những quy tắc nổi tiếng nhất trong Shogi, và nếu vi phạm trong một ván chính thức sẽ dẫn đến thua ngay lập tức. Một khái niệm thú vị khác là “chiếu hết bằng tốt từ tay” (打ち歩詰め) — tình huống người chơi cố gắng thả một quân tốt để chiếu hết – điều bị cấm nghiêm ngặt theo luật.

Để phong cấp thành tướng vàng, rồng hoặc mã rồng, quân cờ cần đi vào vùng phong cấp ở phần sân đối thủ. Người thắng cuộc là người bảo vệ được vua của mình và chiếu hết được vua đối phương.

Mẹo chơi

Shogi còn đa dạng hơn cả cờ vua cổ điển, và cho phép phát triển nhiều chiến lược phức tạp và chuỗi nước đi dài hơi hơn.

• Phong cấp quân đúng lúc. Đưa quân vào vùng phong cấp của đối thủ để tăng sức mạnh và chiếm lợi thế chiến thuật.
• Tái sử dụng quân đã bắt. Đặt chúng vào các ô trống để làm thay đổi cán cân lực lượng và tạo ra các mối đe dọa bất ngờ.
• Bảo vệ vua của bạn. Dù đang tấn công, đừng lơ là phòng thủ cho vua – tránh bị chiếu hoặc chiếu hết.
• Tấn công từ nhiều phía. Bao vây vua đối thủ để hạn chế khả năng di chuyển và tăng cơ hội tấn công thành công.

Việc phân chia quân hợp lý giữa phòng thủ và tấn công rất quan trọng trong chiến lược. Ví dụ, thường một quân xe hoặc tượng sẽ ở lại phía sau để bảo vệ vua, trong khi quân khác tham gia vào đợt tấn công.

Khi đã nắm rõ luật chơi, bạn có thể dễ dàng đánh bại đối thủ yếu hơn, bao gồm cả AI ở cấp độ thấp. Tuy nhiên, đánh bại những người chơi Shogi dày dạn kinh nghiệm là vô cùng khó khăn — đòi hỏi không chỉ kinh nghiệm mà còn cần trí nhớ tốt, sự tập trung, tư duy logic và khả năng lên kế hoạch nhiều bước.