Ludo online, falas

Ludo është një lojë tavoline e njohur që luhet nga dy ose katër persona, duke përdorur figura me ngjyra dhe një zare. Kjo lojë është veçanërisht popullore në Indi, Evropë dhe Amerikën e Jugut. Ajo ka disa variante dhe shumë emra të ndryshëm, disa prej të cilëve janë marka të regjistruara tregtare — kryesisht nga kompani evropiane.

Historia e lojës

Fjala ludo në latinisht do të thotë “luaj”, por ky emër u shfaq shumë kohë pas krijimit të lojës — pasi ishte përhapur nga Azia Jugore në Evropë. Origjina historike e Ludo-s është në Indi, ku luhej që në shekullin VI pas Krishtit — megjithatë, atëherë ende pa përdorimin e zarit.

Versioni përfundimtar i lojës, në të cilin lojtarët hedhin zarin me radhë, u patentua në Angli në vitin 1896 nga Alfred Collier dhe u hodh në treg me emrin Royal Ludo, duke theksuar kështu statusin e saj si një lojë tavoline “mbretërore”.

Në fund të shekullit XIX dhe fillim të shekullit XX, kjo lojë ishte shumë popullore në mesin e marinarëve të Marinës Mbretërore Britanike. Pas disa ndryshimeve në rregulla, ajo mori një emër të ri në anglisht — Uckers. Në Suedi u bë e njohur një variant i quajtur Fia (emri i plotë: Fia med knuff, që do të thotë “Fia me shtytje”), dhe në Zvicër si Eile mit Weile, që përkthehet fjalë për fjalë “Nxito ngadalë”.

Ekzistojnë gjithashtu variante si ai hungarez — Ki nevet a végén (“Kush qesh i fundit?”), ai gjerman — Mensch ärgere Dich nicht (“Njeri, mos u zemëro”) dhe ai francez — Jeu des petits chevaux (“Loja e kalëzëve të vegjël”). Në Spanjë, versioni i përshtatur quhet parchís, ndërsa në Kolumbi parques. Këto variante mund të ndryshojnë në dizajnin e tabelës, numrin e figurave dhe rregullat specifike.

Në shumë vende, loja shoqërohet me tradita lokale — nga batutat dhe thirrjet për fat, deri te rregulla të ndërlikuara vendore, si për shembull detyrimi për të hequr figurën e kundërshtarit kur bie në të njëjtin katror.

Thelbi i lojës mbetet i njëjtë — ndryshojnë vetëm emrat dhe detajet e mekanikës. Megjithëse loja ka origjinë indiane, përshtatjet perëndimore e kanë ndryshuar ndjeshëm si mekanikën ashtu edhe pamjen e saj, duke u larguar nga pachisi origjinal — një lojë tradicionale tavoline e luajtur në Indi për shekuj me radhë.

Veç kësaj, Ludo nuk është përhapur vetëm në Perëndim, por edhe në Lindje. Për shembull, në Vietnam është shumë e njohur me emrin Cờ cá ngựa (“Loja e kalëzëve të detit”), ndërsa në kulturën kineze ekziston një lojë e ngjashme e quajtur 飞行棋 (“Shahu fluturues”), ku figurat lëvizin në një tabelë në formë kryqi dhe mund të “fluturojnë” përmes katrorëve të veçantë.

Fakte interesante

• Ludo rrjedh nga loja e lashtë indiane pachisi, e cila ka një histori mbi 1.500 vjeçare. Ajo luhej që në kohën e Perandorisë Gupta, rreth shekullit VI. Dëshmi për popullaritetin e saj janë tabelat prej guri të gdhendura që ende mund të shihen në tarracat e fortesës Agra në Indi.
• Në versionin origjinal, në vend të zareve përdorej guaska kauri ose shkopinj të veçantë që hidheshin në tokë. Numri i faqeve të kthyer përpjetë përcaktonte numrin e lëvizjeve.
• Perandori Akbar I i Madh (shekulli XVI, dinastia Mogule) e donte aq shumë pachisi-n sa e luante në një tabelë gjigante prej guri me figura të gjalla — shërbëtorë që lëviznin në vend të figurave.
• Në disa shkolla në Indi dhe Nigeri, Ludo është përfshirë në listën e lojërave të rekomanduara gjatë pushimit.
• Në disa shkolla në Bangladesh dhe Pakistan, loja është ndaluar përkohësisht sepse fëmijët ziheshin për të ose mungonin në mësime për të luajtur.

Mjafton ta luani vetëm një herë — dhe do të kuptoni: Ludo bashkon, argëton dhe sjell emocion të vërtetë, gëzim dhe shijen e fitores!

Nëse nuk marrim parasysh variantet e tjera të lojës, siç janë pachisi apo parchisi nga India, ludo luhet me një zare dhe katër gurë për çdo lojtar. Tabla është e ndarë në katër zona me ngjyra — zakonisht blu, e verdhë, jeshile dhe e kuqe — të cilat lidhen përmes shtigjeve që çojnë në qendër të saj.

Rregullat e lojës

Qëllimi i lojës është të hedhësh zar me radhë dhe të lëvizësh gurët në drejtim të akrepave të orës (në shtegun e jashtëm të tabelës), për të arritur në zonën përfundimtare (qendrore) përpara kundërshtarëve.

Loja zhvillohet në disa hapa. Në fillim, duhet:

• Të vendosësh katër gurët në këndin që përputhet me ngjyrën tënde (blu, e kuqe, e verdhë ose jeshile).
• Të përcaktosh me short se kush luan i pari (mund të përdoret vetë zareja për këtë).
• Gjatë radhës tënde, hidh zaren. Nëse del “6”, nxirr një gur nga baza dhe vendose në shtegun e ngjyrës përkatëse, pranë bazës. Nëse del një numër nga “1” në “5”, gurët qëndrojnë në bazë.
• Pas çdo “6”-e, ke të drejtë për një hedhje shtesë. Nëse del “1” deri “5”, lëviz gurin për aq hapa në drejtim të akrepave të orës.
• Nëse të del një tjetër “6”, mund të zgjedhësh midis nxjerrjes së një guri të ri ose vazhdimit të lëvizjes me gurin aktual.

Nëse nuk del “6” dhe e ke përfunduar lëvizjen, radha i kalon kundërshtarit.

Gjatë lojës ludo, mund të:

• Lëvizësh gurët për aq hapësira sa tregon zarja.
• E përfundosh lëvizjen në një hapësirë të zënë nga një gur kundërshtari, duke e kthyer atë në bazë. Për ta rikthyer në lojë, kundërshtari duhet të hedhë një “6”.
• E përfundosh lëvizjen në hapësira të sigurta të shënuara me yll, ku gurët nuk mund të kapen.

Rregulla shtesë

Në disa versione të ludos, ekziston një rregull shtesë: nëse përfundon lëvizjen në një fushë ku ke tashmë një gur tjetër, ato formojnë një bllok. Ky bllok nuk mund të kalojë ose të zëhet nga kundërshtarët, por ti mund të lëvizësh gurët e tu lirisht.

Blloqet janë karakteristikë e shumë varianteve aziatike të ludos dhe shtojnë një element strategjik në lojë. Për shembull, nëse ke një bllok tre hapësira përpara një gur kundërshtari dhe ai hedh “4”, nuk mund të lëvizë dhe radha i kalon ty.

Për të lëvizur një bllok, duhet të hedhësh “2”, “4” ose “6”. Kështu, secili nga gurët në bllok mund të lëvizet përkatësisht 1, 2 ose 3 hapa. Nëse hedh një numër tek dhe nuk ke gurë të tjerë për të lëvizur (përveç atyre në bllok), blloku shpërbëhet.

Këshilla për lojën

Në pamje të parë, ludo mund të duket i ndërlikuar, por kjo ndjesi zhduket pas disa lojërave. Pasi të mësosh rregullat dhe të fitosh pak përvojë, do të fillosh të fitosh shpesh — qofsh duke luajtur kundër një lojtari të vërtetë apo inteligjencës artificiale. Ja disa këshilla të dobishme:

• Gjithmonë vëzhgoje situatën në tabelë dhe planifiko lëvizjet përpara.
• Jep përparësi sulmit para mbrojtjes. Shfrytëzo dobësitë e kundërshtarit dhe ktheji gurët e tij në bazë.
• Merr parasysh gjasat që të dalin numra të caktuar dhe mos u mbështet vetëm te fati (p.sh. të dalë një “6”).

Duke ndjekur rregullat dhe këto këshilla të thjeshta, do të mësosh shpejt si të luash dhe të fitosh në ludo, duke shijuar procesin. Pas disa lojërave, me shumë mundësi, loja do të bëhet një nga të preferuarat e tua dhe do të dëshirosh ta luash jo vetëm me kompjuterin, por edhe me miqtë dhe familjen!