Shogi online, za darmo

Jedną z najbardziej znanych gier planszowych, popularniejszą nawet od słynnego go, jest Shogi, czyli „japońskie szachy”. W grze tej również uczestniczy dwóch graczy, którzy rywalizują na planszy w kratkę, używając białych i czarnych figur.

Jednak w przeciwieństwie do klasycznych szachów, w Shogi pierwszy ruch wykonują czarne figury — „sente” (先手, „ci, którzy ruszają pierwsi”), a białe — „gote” (後手, „ci, którzy ruszają później”) — odpowiadają jako drugie. Różnią się także rodzaje, ruchy i wartość figur, a rozmiar planszy nie jest ograniczony do 8×8 — może sięgać nawet 36×36 pól!

Historia gry

Nie wiadomo dokładnie, kiedy powstało Shogi, ale na pewno miało to miejsce w Japonii — prawdopodobnie między rokiem 794 a 1185 naszej ery. Potwierdzeniem tego jest traktat „Nowe zapisy o sarugaku” (新猿楽記), napisany przez dworskiego uczonego Fujiwarę no Akihirę (藤原明衡) z okresu Heian (平安時代). W tekście tym szczegółowo opisano zasady gry, którą już wtedy dzielono na „małe Shogi” i „duże Shogi”. W pierwszą wersję grano na planszy 9×9, w drugą — na planszy 13×13.

Patrząc głębiej w historię, przypuszcza się, że Shogi, podobnie jak klasyczne szachy, wywodzi się z indyjskiej gry czaturanga (चतुरङ्ग). Początkowo czaturanga rozprzestrzeniła się z Indii do Persji, gdzie przekształciła się w grę shatranj (شَطْرَنْج‎). Następnie shatranj zdobył popularność w krajach Azji Południowo-Wschodniej, gdzie na jego bazie powstały Xiangqi (象棋, Chiny), Janggi (장기, Korea) i Shogi (Japonia).

Najstarsze figury Shogi — 16 sztuk — znalezione przez archeologów w prefekturze Nara, datowane są na XI wiek. Mają one płaski, pięciokątny kształt z japońskimi znakami. Choć ich forma nie uległa zmianie, to rozmiary plansz zmieniały się znacząco w różnych epokach. Między 1185 a 1573 rokiem w Japonii grano w Shogi na planszach o rozmiarze nawet 36×36 pól, a w jednej partii mogło uczestniczyć aż 804 figury. Czyniło to Shogi jedną z najbardziej złożonych gier w swojej klasie — znacznie bardziej skomplikowaną niż zachodnie szachy.

Istniało wiele wariantów Shogi: na przykład Dai Shogi (大将棋, 15×15), Chū Shogi (中将棋, 12×12), Dai Dai Shogi (大大将棋, 17×17), Taikyoku Shogi (大局将棋, 36×36). Te wersje wymagały nie tylko doskonałej pamięci i strategicznego myślenia, ale również wielu godzin lub dni na rozegranie jednej partii.

W XVI wieku cesarz Japonii Go-Nara (後奈良天皇) uprościł Shogi i ujednolicił jego zasady w formie znanej do dziś. Od tego czasu gra rozgrywana jest na planszy 9×9, przy użyciu jedynie 40 figur. Go-Nara wprowadził przełomową zasadę — możliwość, pod pewnymi warunkami, przejmowania i wykorzystywania figur przeciwnika. To właśnie ta zasada uczyniła Shogi grą naprawdę wyjątkową, a nie tylko kolejną odmianą szachów.

Dzięki tej zasadzie Shogi zaczęto postrzegać nie tylko jako grę strategiczną, ale również jako wyzwanie dla elastycznego myślenia: gracz musi uwzględniać nie tylko swoje figury, ale i te, które mogą zostać użyte przeciwko niemu po ich przejęciu. Taka dynamika znacząco poszerza zakres możliwości taktycznych.

Shogi cieszyło się największą popularnością w Japonii od początku XVII do końca XIX wieku. Uchodziło za ulubioną rozrywkę shōgunów (dowódców wojskowych), a najlepszy gracz otrzymywał tytuł meijin (名人, „wielki mistrz”) i był mianowany oficjalnym ministrem Shogi. W drugiej połowie XIX wieku gra utraciła wsparcie państwa, a po II wojnie światowej groził jej nawet zakaz.

Powodem, dla którego rząd Japonii chciał zakazać Shogi, było wykorzystywanie przejętych figur, co wywoływało skojarzenia z jeńcami wojennymi. Jednak mistrz Shogi tamtych lat, Masuda Kōzō (升田幸三), zdołał obronić grę. Głównym jego argumentem było to, że w klasycznych szachach figury nie są przejmowane, lecz „zabijane” — co jest jeszcze bardziej brutalne.

Masuda Kōzō nie tylko przekonał władze o kulturowej wartości gry, ale też organizował mecze pokazowe, publikował artykuły w prasie i zdobył wsparcie środowisk intelektualnych. Dzięki jego staraniom Shogi nie tylko przetrwało, ale również przeżyło drugą falę popularności w latach powojennych.

Ciekawostki

Shogi to wielowiekowa japońska gra, wokół której przez ostatnie 900 lat zgromadziło się wiele interesujących faktów. Oto niektóre z nich:

• Wbrew powszechnemu przekonaniu, to właśnie Shogi — a nie klasyczne szachy — jest najpopularniejszą na świecie grą typu szachowego, wywodzącą się z indyjskiej czaturangi.
• W Japonii oficjalnie obchodzi się Dzień Shogi 17 listopada. Tradycja ta sięga XVII wieku, kiedy przed shōgunem rozgrywano uroczyste partie pomiędzy najlepszymi graczami.
• W zależności od poziomu umiejętności, graczom Shogi przyznawane są stopnie (dan — 段) według systemu „kyū-dan” (級—段): amatorskie, profesjonalne męskie i profesjonalne żeńskie.
• W Japonii istnieje szkoła poświęcona wyłącznie tej grze. Przyjmuje ona jedynie uczniów powyżej 20. roku życia, którzy osiągnęli piąty stopień amatorski.
• Najlepszym graczem Shogi w latach 1990–2000 był Japończyk Yoshiharu Habu (羽生善治), zdobywca 99 tytułów. W latach 2020. prowadzi jego rodak Sōta Fujii (藤井聡太).
• Sōta Fujii został najmłodszym graczem w historii, który zdobył tytuł meijin w wieku 21 lat, bijąc rekord utrzymujący się ponad pół wieku. Był też pierwszym w historii, który jednocześnie zdobył wszystkie siedem głównych tytułów.

Na rok 2025 w Shogi gra co najmniej 20 milionów osób — zarówno amatorów, jak i profesjonalistów. To znacznie więcej niż liczba graczy Renju czy Go. Shogi słusznie uznawane jest za jedną z najpopularniejszych gier planszowych — nie tylko w Japonii, ale i na całym świecie.

Gra ta nie tylko rozwija myślenie strategiczne, ale także przybliża graczy do bogatej kultury Japonii. Wielu z tych, którzy spróbują raz, zostaje wiernymi fanami Shogi na całe życie.

W przeciwieństwie do klasycznych szachów, w shōgi wszystkie pola planszy są w tym samym kolorze, podobnie jak figury. Choć umownie nazywa się je „czarnymi” i „białymi”, wszystkie mają ten sam jasny odcień z ciemnymi znakami namalowanymi na górze.

Przynależność figur nie jest określana przez ich kolor, lecz przez kierunek ostrego końca: figury zawsze są skierowane w stronę przeciwnika. Tym samym figury gracza na górze planszy są skierowane w dół, a gracza na dole — w górę. Kiedy figura zostanie zdobyta i ponownie wprowadzona na planszę, jej kierunek automatycznie się zmienia, co oznacza przejęcie jej przez drugiego gracza. To właśnie orientacja figury jest głównym wizualnym wskaźnikiem w grze.

To graficzne rozwiązanie wynika z tradycji historycznych — figury pierwotnie były ręcznie rzeźbione w drewnie i opisywane tuszem. Poza względami estetycznymi, taki projekt pozwala zachować przejrzystość i czytelność planszy, nawet przy dużej liczbie elementów w grze.

Zasady gry

W grze używa się łącznie 40 figur: po 20 dla każdego gracza. Dzielą się one na 8 typów:

• Król. Najważniejsza figura, może poruszać się o jedno pole w dowolnym kierunku (jak w klasycznych szachach). Nie może jednak wejść na pole, które jest atakowane przez przeciwnika.
• Złoty generał. Może poruszać się o jedno pole do przodu, na boki lub do tyłu, a po przekątnej tylko do przodu. Jest wszechstronny w obronie i skuteczny przy nacieraniu w stronę środka planszy.
• Srebrny generał. Porusza się o jedno pole po przekątnej w każdym kierunku lub jedno pole do przodu. Po dotarciu na przeciwległą stronę planszy zamienia się w złotego generała.
• Skoczek. W odróżnieniu od szachowego, skoczek w shōgi porusza się w kształcie litery „L” tylko do przodu — o dwa pola pionowo i jedno poziomo, w lewo lub w prawo. To jedyna figura, która może przeskakiwać nad innymi.
• Włócznik. Może poruszać się tylko do przodu, pionowo, o dowolną liczbę pustych pól. Nie może się cofać, a po dotarciu na koniec planszy zamienia się w złotego generała.
• Wieża. Porusza się o dowolną liczbę pól do przodu, w lewo lub w prawo. Nie może się cofać. Po dotarciu na przeciwległą stronę planszy zamienia się w smoka, który poza ruchem wieży może też poruszać się o jedno pole po przekątnej.
• Goniec. Może poruszać się po przekątnej o dowolną liczbę wolnych pól. Po dotarciu na koniec planszy zamienia się w konio-smoka, który dodatkowo może poruszać się o jedno pole pionowo lub poziomo.
• Pion. Najsłabsza figura, porusza się tylko o jedno pole do przodu. W przeciwieństwie do szachów, bije przeciwnika nie po przekątnej, ale dokładnie przed sobą.

Na początku partii każdy gracz dysponuje 1 królem, 1 wieżą, 1 gońcem, 2 złotymi generałami, 2 srebrnymi generałami, 2 skoczkami, 2 włócznikami i 9 pionami. Gracze wykonują ruchy na zmianę, przesuwając jedną figurę lub wprowadzając na planszę wcześniej zdobyty element przeciwnika.

• Nie wolno mieć dwóch pionów w jednej kolumnie. Nawet jeśli między nimi są inne figury, umieszczenie dwóch pionów w tej samej kolumnie jest zabronione.
• Nie wolno dawać mata pionem z ręki. Nie można wprowadzić piona w taki sposób, by od razu dał mata. Dozwolone jest natomiast danie mata pionem, który już znajdował się na planszy.
• Nie wolno wprowadzać figur w ślepy zaułek. Zabronione jest umieszczanie figury na linii, z której nie będzie mogła wykonać żadnego ruchu — np. włóczni na ostatnim rzędzie czy skoczka na przedostatnim.
• Nie wolno wzmacniać figur przy wprowadzaniu. Zdobyte figury muszą być wprowadzone w podstawowej formie, bez natychmiastowego przekształcenia.

Zakaz podwójnych pionów w jednej kolumnie to jedna z najbardziej znanych zasad shōgi, a jej złamanie w oficjalnej grze skutkuje natychmiastową przegraną. Ciekawym terminem jest również „mat pionem z ręki” (打ち歩詰め) — sytuacja, w której gracz próbuje dać mata poprzez wprowadzenie piona — co jest surowo zabronione.

Aby figura mogła zostać przekształcona w złotego generała, smoka lub konio-smoka, musi wejść do strefy promocji po stronie przeciwnika. Wygrywa ten gracz, który skutecznie ochroni własnego króla i da mata przeciwnikowi.

Porady do gry

Shōgi jest jeszcze bardziej zróżnicowane niż klasyczne szachy i pozwala na opracowywanie znacznie bardziej złożonych strategii i długich kombinacji.

• Promuj swoje figury. Przesuwaj je do strefy promocji przeciwnika, aby zwiększyć ich siłę i uzyskać przewagę taktyczną.
• Wprowadzaj zdobyte figury strategicznie. Umieszczaj je na wolnych polach planszy — to pozwala zmienić równowagę sił i stworzyć nieoczekiwane zagrożenia.
• Chroń swojego króla. Nawet podczas ataku pamiętaj o jego bezpieczeństwie i unikaj szachów lub mata.
• Atakuj z różnych stron. Otaczaj króla przeciwnika, aby ograniczyć jego ruchy i zwiększyć szansę na skuteczny atak.

W strategii kluczowe jest odpowiednie rozłożenie figur między atakiem a obroną. Często jedna wieża lub goniec zostaje z tyłu, by chronić króla, podczas gdy inne figury angażują się w ofensywę.

Po opanowaniu zasad można łatwo pokonać słabszych przeciwników, w tym sztuczną inteligencję na niskim poziomie trudności. Jednak zwycięstwo nad doświadczonym graczem shōgi jest niezwykle trudne i wymaga nie tylko doświadczenia, ale także dobrej pamięci, koncentracji, logicznego myślenia i umiejętności planowania z wyprzedzeniem.