Xiangqi онлајн, бесплатно

Xiangqi (象棋), позната и како кинески шах, е класична стратешка игра со длабоки историски корени и посебен статус во културата на Источна Азија. Заедно со играта го, се смета за еден од најважните интелектуални симболи на кинеската цивилизација.

За разлика од западниот шах, xiangqi се развивала според сопствени правила и логика, кои одразуваат уникатна перцепција за стратегијата и просторот. Играта бара не само прецизна пресметка и логичко размислување, туку и суптилна интуиција — особина што многу се цени во источната филозофија.

Денес, xiangqi е популарна не само во Кина, туку и во Виетнам, каде што е позната под името cờ tướng и има статус на национална игра. Во земјата постои развиен турнирски систем што вклучува професионални натпревари, како и бројни аматерски лиги.

Меѓу кинеската дијаспора низ целиот свет, xiangqi го задржува своето значење како културен симбол, обединувајќи генерации и претставувајќи не само забава, туку и форма на интелектуално и историско наследство.

Историја на играта

Сите шаховски игри потекнуваат од чатуранга (चतुरङ्ग) — индиска игра од V–VI век. На Запад таа се трансформирала во класичниот шах, во Кореја во чанги (장기, 將棋), во Јапонија во шоги (将棋), а во Кина во xiangqi. Сите овие игри се играат на правоаголни табли со мрежа и користат фигури со различна вредност. Според друга теорија, xiangqi настанала независно од Индија — во древна Кина, пред околу 2000 години. Документи од времето на династијата Хан индиректно укажуваат на тоа, но нема конкретни докази.

Интересно е што зборот „xiangqi“ значи „шах со слон“, што е одразено и во симболиката на фигурите и во името на самата игра. Познато е и дека во древноста постоеле повеќе локални варијанти на xiangqi со различни правила, пред да се стандардизираат современите правила во X век.

Како и да е, во VIII век xiangqi веќе се играла во Кина со тридимензионални фигури — за разлика од рамните таблички користени во шоги. Меѓу фигурите биле кралот, слонот, колата и војниците (пиони) — исто како во индиската чатуранга. Таквото поклопување тешко може да биде случајно, и дури и ако xiangqi не произлегла директно од чатуранга, таа најверојатно била силно под нејзино влијание.

Клучната разлика меѓу xiangqi и другите шаховски игри е присуството на „река“ што ја дели таблата на две. Некои фигури, како слоновите, не можат да ја преминат, што додава дополнителна стратешка длабочина. Покрај тоа, „дворецот“, кој ја ограничува зоната на движење на генералот и стражарите, е уникатна карактеристика што не постои во другите варијанти на шах.

Популарноста на xiangqi во Кина во периодот VIII–X век е неспорна — во неа уживале и благородниците и селаните. Разликата била во цената и сложеноста на изработката на таблите и фигурите. Познат историски пример е партијата од X век во која скитникот Чен Туан (陳摶) го победил кинескиот император. Долг период играта била ексклузивна за Кина, а нејзината експанзија на Запад започнала дури во почетокот на XX век.

Во книжевноста и сликарството од тоа време се среќаваат спомени за xiangqi, што го потврдува нејзиното културно значење. Во древна Кина играта се сметала и за средство за развој на стратешко размислување и се препорачувала на идните службеници и воени водачи.

Европејците за првпат слушнале за xiangqi преку цртежот на Франсоа Буше „Игра со кинески шах“, објавен како гравура во Париз во периодот меѓу 1741 и 1763 година. Иако играта била позната на Запад, таа почнала да се игра активно дури во 1930-тите. Клучна улога во глобалната популаризација одиграл голем турнир во Хонгконг во 1930 година, одржан меѓу Јужна и Источна Кина. Турнирот се состоел од 16 кола и завршил нерешено.

Оттогаш, во Кина се основани десетици регионални лиги и образовни институции, каде што децата учат xiangqi од најрана возраст. Голема улога во развојот на играта имаат телевизиските преноси на партии и коментарите од мајстори, кои се појавуваат редовно во кинеските медиуми во втората половина на XX век.

Формирањето на Народна Република Кина во 1949 година го забрзало ширењето на xiangqi, и во земјата почнале да се организираат годишни турнири што привлекуваат милиони гледачи во и надвор од Кина. Во 1956 година xiangqi официјално станала спорт во Кина.

Од 1980-тите се одржуваат меѓународни турнири, вклучувајќи светски првенства, со учесници од Европа, САД, Сингапур, Виетнам и други земји. Светската федерација за xiangqi (WXF, 世界象棋联合会) е основана во 1993 година и оттогаш ги координира големите настани низ целиот свет.

Интересни факти

Go и xiangqi се најпознатите кинески таблични игри надвор од Кина. Еве неколку интересни факти за кинескиот шах:

• Xiangqi официјално е вклучена во програмата на Светските игри на умот во 2008 и 2012 година.
• Во 1970-тите во СССР се направил обид за популаризација на xiangqi: се појавиле теоретски прирачници и сетови за игра под името „Cho Hong Ki“. Но дури и тоа не било доволно за да се надминат културните разлики и јазичната бариера.
• Најдобар играч на xiangqi во XX век бил Кинезот Сје Сјајсјун (谢侠逊), кој ја напишал првата книга за играта на англиски јазик и станал потпретседател на Кинеската асоцијација за xiangqi (中国象棋协会).
• Најуспешниот играч во XXI век досега е Лјуј Ќин (吕钦) — петкратен шампион на Кина во оваа дисциплина.
• Во некои кинески училишта xiangqi е вклучена во воннаставните програми како средство за развој на логичко и просторско размислување.
• Некои xiangqi партии објавени на популарните азиски видео платформи достигнуваат милиони прегледи, особено кога се коментирани од познати гросмајстори.
• Во кинеските музеи може да се видат древни табли и фигури за xiangqi направени од жад, слонова коска и скапоцени видови дрво.

Xiangqi не е само варијанта на шахот, туку уникатен културен феномен што во себе обединува илјадници години историја, филозофија и источна стратегиска мисла. Нејзините правила, таблата и фигурите го одразуваат кинескиот светоглед, а разновидноста на тактички пристапи ја прави играта возбудлива и за почетници и за професионалци. Денес xiangqi успешно ги надминува културните граници и станува дел од светското интелектуално наследство заедно со класичниот шах и играта го.

Ако сакате да го развиете вашето логичко размислување, да се научите да предвидувате потези и истовремено да се доближите до древна традиција — обидете се да одиграте една партија xiangqi. Дури и една партија може да ве изненади со својата длабочина и непредвидливост.

За разлика од класичните шахови игри, кои се играат на табла 8×8, таблата на Сјанци е асиметрична и се состои од 9×10 линии. Фигурите не се поставуваат во центарот на полето, туку на нивните пресекни точки (како во играта Го). Во средината на таблата има поделувачка линија, која традиционално се нарекува „реката“. Оваа линија влијае на движењето на фигурите и има стратегиско значење.

Овој специфичен елемент ја прави играта не само визуелно уникатна, туку и ја комплицира позиционата битка: иста фигура може да се однесува сосема поинаку пред и по преминувањето на реката. Понатаму, на секоја страна од таблата има „палача“ со големина 3×3 полиња — област која е ограничена за движењето на кралот и советниците, што и дава на играта посебна внатрешна симетрија.

На почетокот на играта, секој играч располага со идентичен сет на фигури со различни вредности, кои вклучуваат:

• Кула — со вредност од 9 единици.
• Топ — со вредност од 4,5 единици.
• Коњ — со вредност од 4 единици.
• Слон — со вредност од 2 единици.
• Советник — со вредност од 2 единици.

Играчиот исто така располага со пешадија, кои се оценуваат на една единица пред преминувањето на „реката“ и на две единици по преминувањето. Фигурите се разликуваат по боја и често се изработуваат во форма на минијатурни војници, топови или коњи. Ова ја прави играта поинтересна и повозбудлива, особено за деца.

Традиционално, црвените фигури ја прават првата потег — овој елемент е потврден во модерните правила и влијае на почетокот на партијата. Хиероглифите кои се прикажани на фигурата се разликуваат во зависност од страната: исти фигури можат да имаат различно пишување за црвените и црните, што ја нагласува богатата визуелна култура на играта.

Како се движат фигурите

Секој фигура во Сјанци има уникатни можности за движење — како и во класичните шахови — и има ограничувања. Тие се движат на следниов начин:

• Кралот се движи само за едно поле — вертикално или хоризонтално — и не може да ја напушти својата 9-полна област на „палачата“.
• Советникот се движи за едно поле по дијагонала и исто така не може да ја напушти „палачата“.
• Слонот се движи точно за две полиња по дијагонала (не помалку) и не може да ја премине „реката“.
• Кулата може да се движи за било колку полиња вертикално и хоризонтално — но само ако на нејзиниот пат нема други фигури кои ја блокираат движечката патека.
• Коњот се движи во форма на „Л“ — за две полиња напред и едно настрана. За разлика од класичните шахови, коњот во Сјанци не може да „скокне“ преку други фигури.
• Топот е уникатна фигура, која нема еквивалент во западните шахови. Како и кулата, топот може да се движи по вертикала и хоризонтала на било кое растојание, но при напад мора да „скокне“ точно една фигура — така наречената „лафета“. Оваа карактеристика му дозволува на топот да изведе неочекувани тактички удари на големи растојанија и го прави особено опасен во отворени позиции.
• Пешадиното може да се движи само едно поле напред пред да ја премине реката, а по преминувањето може да се движи и едно поле лево или десно.
• Во Сјанци, пешадиното не може да се движи наназад и не се претвора во друга фигура, како во класичните шахови. Ова ја ограничува неговата употреба во крајните игри.

Правила на играта

Целта на играта е да се постави мат на противничкиот крал, односно да се блокираат сите негови законски движења. Меѓутоа, важно е да се почитуваат следниве ограничувања:

• Двајцата кралеви не можат да бидат на истата вертикала, ако помеѓу нив не има други фигури.
• Кралот не смее да стои на поле кое е нападнато од противникот.
• Во играта се забранети „вечните напади“ и „вечен шах“, кога кралот може да избегнува напади без ограничување.
• Постојат и дополнителни технички правила кои ограничуваат повторување на истите потези. Ако играчот три пати ја повтори истата позиција без напредок, тој може да добие предупредување или да изгуби, особено во турнирите.

Во Сјанци исто така може да настане патова ситуација, кога еден од играчите не може да направи ниеден законски потег без да ги прекрши горе наведените правила. Ова се смета за загуба — како и мат.

Совети за играта

Сјанци значително се разликува од класичните шахови и може да биде возбудлив додаток на вашата колекција на桌чки игри. За да научите како да победите во оваа игра, треба да:

• Да се движите полека по таблата, да го зајакнувате крилото и да ги блокирате нападите на противникот.
• Да обрнете внимание и на нападите и на одбраната на вашите фигури.
• Да жртвувате фигури кога е тоа неопходно за победа.
• Да избегнувате директни соочувања со противничката армија.
• Да ги искористите предностите на пешаците, кои по преминувањето на „реката“ стануваат едни од најефикасните фигури.
• Важно е да се запомни дека во Сјанци особено важна е брзината на развојот: преместувањето на кулите и топовите во активни позиции во првите 5–7 потези ви овозможува да го контролирате центарот и да ја потиснете инцијативата на противникот.
• Една од најчестите грешки на почетниците е прекумерната концентрација на сили во центарот на таблата. Во Сјанци голема важност имаат напади на крилата, особено со користење на топ и коњ.
• Практиката покажа дека најуспешните стратегии се базирани на предвидување на потезите на противникот и одржување на тактичката иницијатива, а не на размена на фигури.
• Проучувањето на класичните дебути (на пример, „централна топка“, „обратен слон“) ќе ви помогне да го разберете структурата на играта побрзо и да развиете долгорочна позициона иницијатива.

Дури и кратка запознаеност со правилата и неколку тренинг партии ќе ви помогнат да ја почувствувате длабочината и ритамот на играта. На почетокот е корисно да играте против вештачка интелигенција — повеќето апликации ви дозволуваат да изберете ниво на тежина и да го приспособите стилот на игра.

Можете исто така да ги проучувате партиите со коментари на големи мајстори — тие видеа и интерактивни анализи се широко достапни на специјализирани платформи. Тие помагаат побрзо да се разберат тактиките, дебутните шеми и типичните грешки на почетниците.

Сјанци не е само забавна активност, туку и моќен интелектуален тренинг кој развива аналитичко размислување, визуелна меморија и просторна имагинација.