Mancala онлајн, бесплатно

Манкала е една од најстарите друштвени игри во историјата на човештвото. Веќе со векови се игра во Африка, Централна Америка, како и во земјите од Јужна и Југоисточна Азија. Во овие региони е популарна како шахот на Запад и исто толку разновидна како картите. Нејзините корени водат кон илјадагодишни земјоделски култури и календарски циклуси.

Ова не е една игра, туку цело семејство игри поврзани со заеднички облик на таблата, но различни по правила, број на дупчиња и стратегии. Omweso, bao, wari, „игра со семиња“ — сите се популарни варијанти на манкала. Денес најпозната верзија е kalah — американизирана форма развиена од Вилијам Џулиус Чемпион Јуниор во 1950-тите години.

Историја на играта

Играчката табла на манкала — редови од празни дупчиња во кои се ставаат семиња или каменчиња — неизбежно асоцира на земјоделие. Не е случајно што вакви игри биле особено раширени во древни аграрни култури со развиено земјоделство.

Археолозите сѐ уште немаат заеднички став околу точното потекло на манкала. Табли и слики се пронајдени во Древен Египет, Сирија, Судан и земји од Југоисточна Азија. Сепак, најголем број на археолошки наоди се од Северна Африка, од долината на Нил. Таму, на храмски столбови, саркофази, камени фрагменти и дури и предмети од слонова коска, се пронајдени рачно врежани табли за игра. Најстарите од нив датираат од IX–X век п.н.е., што ја прави манкала една од најстарите познати игри на човештвото.

Некои истражувачи дури ги поврзуваат елементите на манкала со верски ритуали и жртвувања, каде броењето семиња имало ритуално значење.

Бидејќи „манкала“ е арапски збор, постои теорија дека оваа група игри потекнува од Блискиот Исток, а потоа се проширила во Африка и Источна Азија. Главен аргумент за оваа теорија е споменувањето на манкала во древни верски текстови напишани на арапски јазик.

Во Азија играта била позната под други имиња: congkak, dakon, makaotan, aggalakang, lamban. Во Африка — како bawo, omweso, endodoi, adi, hus, kale, ndoto, soro и многу други. Најсложената верзија — bao — е раширена во Танзанија и Кенија, во Источна Африка.

За време на колонизацијата на Америка (XVI–XVII век), манкала пристигнала на новиот континент заедно со африканските робови. Таму се проширила во јужниот дел на Северна Америка и северниот дел на Јужна Америка, каде што станала позната како wari или американска манкала. Во САД биле создадени и комерцијални верзии со пластични тавчиња и обоени стаклени камчиња — за домашна и едукативна употреба.

Во Европа играта станала позната во XVII век, особено меѓу англиските трговци, но со текот на времето била потисната од други игри. Денес се памети само во одредени региони, како балтичките земји, каде што е позната под германското име Bohnenspiel — „игра со грав“.

Од почетокот на XXI век манкала доживува нова популарност: се користи во образованието, детските развојни програми, дигитални верзии и мобилни апликации. Културните центри активно ја промовираат како дел од нематеријалното наследство. Во 2020 година, УНЕСКО ја призна играта bao како важен елемент од културниот идентитет на Источна Африка.

Интересни факти

• Во светот постојат над 200 документирани варијанти на манкала. Тие се разликуваат по бројот на дупчиња, фигури, начинот на собирање, системот за бодување и насоката на игра.
• Во многу култури не се користеле посебни табли: дупчињата биле врежувани директно во земјата, песокот, ѕидовите на храмови, камења или стебла од дрвја. Таквите „теренски“ верзии биле практични за номади и воини.
• Многу верзии на манкала се идеални за учење броење и логика кај мали деца. Во некои региони се користи и официјално во градинките како едукативна метода.
• Во многу африкански и азиски култури играта се поврзувала со богови на жетвата, циклусот на живот и смрт, и ритамот на сонцето. Во Танзанија и Мадагаскар се верувало дека манкала „учи трпение и понизност“.
• Во гробниците на фараоните од XII египетска династија (околу 1800 п.н.е.) биле пронајдени предмети со врежани дупчиња слични на табли за манкала. Тоа ја прави една од најстарите игри со зачуван материјален доказ.
• Во земји како Гана, Танзанија и Нигерија се одржуваат регионални турнири — вклучително и меѓу ученици. Победниците често не добиваат пари, туку семиња, вреќи ориз или земја, што ја нагласува поврзаноста на играта со земјоделската култура.

Откако ќе ги научите правилата и совладате основната стратегија, можете слободно да започнете — манкала ве чека! Играјте онлајн, бесплатно и без регистрација.

Сите варијанти на манкала се играат во пар — на табла која обично е поделена на два реда. Едната страна ѝ припаѓа на првата играчка, другата — на втората. Како фигури се користат семиња, шарени камчиња или мониста. Секоја дупка покажува колку камчиња се во неа: празна се смета за нула, со едно камче — еден, со две — два и така натаму.

Во класичната кала има 12 мали дупки: по 6 на секоја страна, иако во други верзии бројот може да се разликува. За да избегнеме забуна, ќе зборуваме за калата — најпопуларната и најраспространета варијанта на манкала.

Во кала, секој играч има по шест дупки поставени наспроти оние на противникот. На краевите на таблата има две големи вдлабнатини за собирање камчиња — тие се нарекуваат „кали“, исто како и самата игра. Почетниот број на камчиња може да варира, но во класичната верзија ги има 48: по 4 во секоја од 12-те дупки.

Почетокот на играта изгледа вака:

• Со ждрепка се одредува кој ќе го направи првиот потег.
• Првиот играч избира една од своите 6 дупки и зема од неа 4 камчиња.
• Собраните камчиња се распоредуваат спротивно на стрелките од часовникот во сите следни дупки, вклучувајќи ја сопствената кала, но прескокнувајќи ја калата на противникот.

Ако потегот се прави од дупка со повеќе од 12 камчиња, тие се распоредуваат во круг низ целата табла, и на крајот на циклусот едно камче се става и во почетната дупка. Ако потегот не заврши во сопствената кала, редот преминува кај противникот.

За да се победи во играта, потребно е да се соберат повеќе од половина од вкупниот број камчиња. Фаќањето се врши на два начини:

• Со едноставен потег до сопствената кала (или понатаму), каде што камчето останува и не се смета за фатено. Во тој случај е дозволено само едно фаќање.
• Ако последното камче падне во празна дупка на својата страна — ако спротивната дупка на противникот содржи камчиња. Тогаш сите камчиња од неа се фаќаат и се пренесуваат во сопствената кала.

Дополнителен потег се прави ако претходниот заврши во кала. Играта завршува кога еден од играчите ќе собере повеќе од половина од сите камчиња или кога сите дупки од една линија ќе останат празни.

Совети за играње

Манкалата е прилично интуитивна игра, каде што победата не зависи од сложена стратегија, туку од внимателност и концентрација. Една од познатите тактики е т.н. „правило на питата“, кое ги изедначува шансите за победа во неизвесни ситуации. Според ова правило, вториот играч може по првиот потег да ги смени страните со првиот и да добие поволна позиција. Затоа нема многу смисла играта да започне со веднаш фаќање камчиња во кала.

Дополнително, ако со ждрепка ви се падне првиот потег, можете да ја искористите таа предност така што ќе ги земете сите камчиња од најлевата дупка. По потегот веднаш ќе можете да направите уште еден и да му ја одземете истата можност на противникот!