لودو یک بازی رومیزی شناختهشده است که با دو یا چهار بازیکن انجام میشود و در آن از مهرههای رنگارنگ و تاس استفاده میشود. این بازی بهویژه در هند، اروپا و آمریکای جنوبی بسیار محبوب است. نسخههای مختلفی از آن وجود دارد و نامهای گوناگونی دارد که برخی از آنها بهعنوان برند تجاری، عمدتاً توسط شرکتهای اروپایی، ثبت شدهاند.
تاریخچه بازی
در زبان لاتین، واژه ludo به معنی «بازی میکنم» است، اما این نام مدتها پس از پیدایش خود بازی به وجود آمد — پس از آنکه بازی از جنوب آسیا به اروپا گسترش یافت. زادگاه تاریخی لودو کشور هند است، جایی که این بازی از قرن ششم میلادی انجام میشده — البته در آن زمان هنوز بدون استفاده از تاس.
نسخه نهایی بازی که در آن بازیکنان به نوبت تاس میریزند، در سال ۱۸۹۶ توسط آلفرد کولییر در انگلستان به ثبت رسید و با نام Royal Ludo وارد بازار شد؛ این نام جایگاه بازی را بهعنوان یک بازی رومیزی «سلطنتی» برجسته میکرد.
در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، این بازی در میان ملوانان نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا بسیار محبوب بود. پس از ایجاد برخی تغییرات در قوانین، نام جدیدی در زبان انگلیسی به آن داده شد — Uckers. در سوئد نسخهای از آن با نام Fia (نام کامل: Fia med knuff، به معنای «فیا با هل دادن») رایج شد، و در سوئیس آن را با نام Eile mit Weile میشناسند که بهطور تحتاللفظی به معنای «آهسته عجله کن» است.
نسخههای دیگری نیز وجود دارند، مانند نسخه مجاری — Ki nevet a végén («چه کسی آخر میخندد؟»)، نسخه آلمانی — Mensch ärgere Dich nicht («انسان، عصبانی نشو») و نسخه فرانسوی — Jeu des petits chevaux («بازی اسبهای کوچک»). در اسپانیا نسخه اصلاحشده با نام parchís شناخته میشود و در کلمبیا با نام parques. این نسخهها ممکن است در طراحی صفحه، تعداد مهرهها و قوانین خاص تفاوت داشته باشند.
در بسیاری از کشورها، این بازی با سنتهای محلی همراه است — از شوخیها و وردهای خوششانسی تا قوانین محلی پیچیده، مانند الزام به زدن مهره حریف هنگام قرار گرفتن روی خانهی او.
با اینکه نامها و جزئیات مکانیکی تغییر میکنند، جوهرهی بازی همچنان یکسان باقی میماند. با وجود ریشههای هندی، نسخههای غربی، مکانیک و ظاهر بازی را بهطور قابلتوجهی تغییر دادهاند و آن را از نسخه اصلی پَچیسی — یک بازی سنتی رومیزی که قرنها در هند انجام میشده — دور کردهاند.
علاوه بر گسترش در غرب، لودو در شرق نیز رواج یافته است. برای مثال، در ویتنام این بازی با نام Cờ cá ngựa («بازی اسب دریایی») بسیار محبوب است و در فرهنگ چینی بازی مشابهی به نام 飞行棋 («شطرنج پرنده») وجود دارد که در آن مهرهها روی صفحهای به شکل صلیب حرکت میکنند و میتوانند از خانههای ویژه «پرواز کنند».
نکات جالب
- لودو از بازی باستانی هندی پَچیسی الهام گرفته شده است که قدمتی بیش از ۱۵۰۰ سال دارد. این بازی در دوران امپراتوری گوپتا، حدود قرن ششم میلادی، انجام میشده است. شواهدی از محبوبیت آن را میتوان در تختههای سنگی حکاکیشده در تراسهای قلعه آگرا در هند یافت که تا به امروز باقی ماندهاند.
- در نسخه اولیه، بهجای تاس از صدفهای کاوری یا چوبهای خاصی استفاده میشده که روی زمین انداخته میشدند. تعداد سمتهایی که به بالا قرار میگرفت، تعداد حرکتها را تعیین میکرد.
- امپراتور اکبر کبیر (قرن شانزدهم، سلسله مغول) چنان به پچیسی علاقه داشت که آن را روی یک تختهی سنگی عظیم با مهرههای زنده — خدمتکارانی که بهجای مهرهها حرکت میکردند — بازی میکرد.
- در برخی مدارس در هند و نیجریه، لودو در فهرست بازیهای پیشنهادی در زمان زنگ تفریح قرار دارد.
- در بعضی مدارس در بنگلادش و پاکستان، بازی بهطور موقت ممنوع شد، چون بچهها بر سر آن دعوا میکردند یا برای بازی کردن از کلاسها فرار میکردند.
فقط کافیست یک بار بازی کنید — آنگاه خواهید فهمید: لودو افراد را گرد هم میآورد، سرگرم میکند و هیجان، شادی و طعم پیروزی واقعی را به ارمغان میآورد!